- દિલ્હીના એક યુવાને અહીં 50 જેટલા મોટા ગેસ-સંચાલિત હીટર લગાવ્યા છે, જેથી ખેડૂતોની મુશ્કેલીઓ ઓછી થઈ શકે.
- સવારના 4 વાગ્યા પહેલા સિંઘુ સરહદ પર વાહે ગુરુના પાઠ શરૂ થઇ જાય છે, તેની ધૂન સાથે જ દિવસની શરૂઆત થાય છે.
રાતના દસ વાગી રહ્યા છે. દિલ્હીના રસ્તાઓ પર ધીરે-ધીરે ગાઢ ધુમ્મસ છવાઈ રહ્યું છે અને આ ઠંડી રાતને વધુ ઠંડી બનાવી રહ્યું છે. જે લોકો આખી રાત રસ્તા પીઆર વિતાવવા માટે મજબૂર છે, તેમના માટે તાપણી જ એક માત્ર સહારો છે જેના દ્વારા ઠંડી સામે પોતાના શરીરને ગરમ રાખી શકે. સિંધુ બોર્ડર પર તૈનાત દિલ્હી પોલીસ અને અનેક જવાનો પણ આ જ આ જ પ્રયાસ કરી રહ્યા છે.
અહીં જવાનોની નાની-નાની ટુકડીઓ તાપણીની આસપાસ રહેલી જનરે જોવા મળે છે. લગભગ દરેકને ખભા પર બંદૂકો લટકેલી છે જે ભીના ઝાકળના સતત પડવાને કારણે વધુ ચમકવા લાગી છે. આ પોલીસની ટુકડીઓની નજીક એક સફેદ રંગની કાર ઉભી છે, જેના પર ‘વરુણ’ લખેલું છે. આ હાડ થીંજવતી ઠંડીમાં વોટર કેનન ચલાવનારી આ વાહનની માત્ર હાજરી પણ ખૂબ ક્રૂર લાગે છે. જ્યારે તાપમાન શૂન્ય સુધી ઘટવામાં થોડાક પોઇન્ટ જ પાછળ છે, ત્યારે તે વિચાર જ ધ્રુજાવી ડે છે કે ઠંડા પાણીનો મારો કેવી રીતે કોઈ તેને સહન કરી શકશે?
આ વાહનથી થોડા અંતરે દિલ્હી પોલીસનો બેરિકેડ લાગેલા છે, જે પાછલા દિવસોની તુલનામાં થોડો મજબૂત કરવામાં આવ્યો છે. બેરીકેડ્સ આગળ જીટી રોડ પર કેટલાંક કિલોમીટર સુધી ખેડુતો હાજર છે. શરૂઆતમાં જ એક સ્ટેજ બનેલું છે જ્યાંથી આ આંદોલન ચલાવવા ખેડૂત આગેવાનો ખેડુતોને સંબોધન કરે છે. સ્ટેજ નજીક સંકલન સમિતિનો અસ્થાયી કાર્યાલય છે જ્યાંથી લગભગ બધું જ નિયંત્રિત થાય છે.
રાત્રે અગિયાર વાગ્યા પછી પણ આ કાર્યાલ કાર્યરત હોય છે. હાલમાં સમગ્ર વિસ્તારની ચોકીદારીને નિયંત્રિત કરવામાં આવી રહી છે. તેની જવાબદારી સંયુક્ત કિસાન મોર્ચાના ખભા પર છે જેમાં તમામ ખેડૂત લોકો સામેલ છે. દરેક બેચમાંથી પાંચ પાંચ સ્વયંસેવકો ચોકીદારીને સંભાળી રહ્યા છે. આ લોકો આખી રાત અને રસ્તા પર દરેક આવતા-જતાં લોકો પર નજર રાખે છે.
રાત્રે બાર વાગ્યા સુધીમાં આખો વિસ્તાર લગભગ સૂમ-સામ થઈ જાય છે. તમામ ખેડુતો પોતપોતાની ટ્રેક્ટર-ટ્રોલીઓમાં પ્રવેશી ચૂક્યા હોય છે, પરંતુ હજી પણ થોડા લંગર ચાલુ છે જે સુનિશ્ચિત થઈ રહ્યા છેએવું કહેવામાં આવે છે કે કોઈ પણ વ્યક્તિ ભૂખ્યા સૂવે નહીં. દિલ્હીની રોહિણીથી આવેલા ઉદ્યોગપતિ મોહન સિંહ અને તેના સાથીદારો પણ આ ઠંડીમાં ખેડુતોના સંઘર્ષને જોઈને આખા વિસ્તારની મુલાકાતે છેઅને ઠંડીમાં ખેડૂતોના સંઘર્ષને થોડો સરળ કેવી રીતે બનાસી શકીએ.
મોહનસિંહ અને સાથીદારોએ અહીંના ખેડૂતો માટે ગેસ-સંચાલિત પચાસ મોટા હીટર લગાવ્યા છે, જેથી આખી રાત જગવા મજબૂર ખેડૂતોની મુશ્કેલી કંઈક ઓછી થઈ શકે. તેમના સાથીદારોની મદદથી, તેમણે અહીંના ખેડુતો માટે પાણી ગરમ કરવા માટે ઘણા બોઇલર પણ સ્થાપિત કર્યા છે. આખો દિવસ લંગર ચલાવતા ખેડૂતો માટે આ બોઈલર ઘણી રાહત આપે છે કારણ કે તેનાથી વાસણ ધોવાનું સરળ થઈ ગયું છે.
જેમ જેમ રાત પસાર થાય છે તેની સાથે સિંધુ સરહદ પર લોકોની હિલચાલ અને તાપમાન બંનેમાં ઘટાડો થવા માંડે છે અને સંયુક્ત કિસાન મોરચાની જાગૃતતા વધુ તીવ્ર બને છે.હવે દરેક મુલાકાતીને આટલી મોડી રાત્રે બહાર હોવાનું કારણ પૂછવામાં આવે છે. આ સમય સુધીમાં વાતાવરણ સંપૂર્ણ શાંત થઈ ગયું હોય છે. આખી રાત ખુલલા રહેતા મેડિકલ કેમ્પ અને વહેલી સવારે નાસ્તો કરનારા લંગરો સિવાય બાકીના બધા જ લોકો સૂઈ ગયા હોય છે.
આ ધુમ્મસથી આ હાડ થીંજવતી ઠંડીમાં મોગાથી આવેલા 19 વર્ષીય કુલદીપ બલ્લી મધ્યરાત્રિએ સ્નાન કરતો જોતા એકદમ આશ્ચર્ય થાય છે, પરંતુ આ સમયે નહાવાનું કારણ જણાવતા કુલદીપ કહે છે કે સવારથી જ લંગરમાં સેવા આપવાને કારણે તેઓ દિવસભર સ્નાન કરવાનો સમય મળતો નથી. દિવસ દરમિયાન રસ્તા પર મોટી સંખ્યામાં ભીડ હોવાને કારણે, સ્નાન કરવાની કોઈ જગ્યા નથી, તેથી તેઓ તમામ કામ સમાપ્ત કર્યા પછી મધ્યરાત્રિએ સ્નાન કરી રહ્યા છે.
છેલ્લા ઘણા દિવસોથી આવી મુશ્કેલ પરિસ્થિતિનો સામનો કરી રહેલા યુવા કુલદીપ કહે છે, “આ આંદોલન ઇતિહાસમાં નોંધવામાં આવી રહ્યું છે અને તે ખેડૂતોના ભાવિને નક્કી કરનારું આંદોલન છે.”તેથી તેના માટે આવી મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો એ ખૂબ જ નાની વસ્તુ છે. કુલદીપના ઉત્સાહની સામે જે મુશ્કેલીઓ ખૂબ સામાન્ય લાગે છે તે ખરેખર એટલી છે નહીં. ટ્રેક્ટર અને ટ્રોલી હેઠળ રસ્તા પર ઠંડીમાં ધ્રુજતા અનેક વૃદ્ધ ખેડુતોના શરીર એટલું તો જણાવી રહ્યા છે કે આ સંઘર્ષ જરા પણ સરળ નથી.
સવારે ચાર વાગ્યા પહેલા સિંઘુ સરહદ પર વાહ ગુરુના પાઠ શરૂ થાય છે અને તેની ધૂન પણ દિવસની શરૂઆત થાય છે. વહેલી સવારે અંધારું દૂર થયા પહેલા જ ચા-બિસ્કીટના લંગર તૈયાર થઈ જાય છે અને જેઓ આખી રાત રસ્તા પર પસાર કરે છે તેમના માટે આ ચા અમૃત કરતાં ઓછી નથી લાગતી. ઠંડીમાં ધ્રૂજતા શરીર ફક્ત ચાથી જ ગરમ થતું નથી, પરંતુ વાહે-ગુરુ જી ખાલસા જેવા સૂત્રોચ્ચારથી પણ તેઓમાં જોશ ભરી દે છે.
દરરોજ સવારે આ આંદોલનમાં ભાગ લેનારા ખેડુતોની સંખ્યામાં કંઈક અંશે વધારો થાય છે અને પ્રદર્શન કરનાર ખેડૂતો માટે પોતાને અડગ રહેવાનું આ સૌથી મોટું કારણ છે. જુગવિંદર અને અમૃતપાલ આજે આવા કારણોને લીધે સિંધું સરહદ પર પહોંચી જાય છે, જે ત્રણ દિવસ પહેલા તરણ તારણથી પોત-પોતાની સાયકલ પર દિલ્હી જવા માટે નીકળે છે. જ્યારે આ બંને યુવા સિંઘુ બોર્ડર પર પહોંચે છે ત્યારે સૂત્રોચ્ચાર કરે છે, ‘એંસી ચોક્કસ જીતી જશે, લડાઈ ચાલુ રાખીએ, પછી ત્યાં હાજર રહેલા તમામ ખેડુતો ઉત્સાહભેર આ સૂત્રને સમર્થન આપે છે અને કહે છે કે, ‘હોંસલાને બુલંદ રાખો.’
સવારે સાત વાગ્યા સુધીમાં સિંધુ સરહદ પર ફરી હિલચાલ એટલી વધી જાય છે કે પગપાળા ચાલવાનું પણ મુશ્કેલ બની જાય છે. સ્ટેજ સજાવા લાગે છે, લંગર શરૂ થઇ જાય છે, પોલીસ અને સુરક્ષાકર્મીઓ નવી ટીમ તૈનાત કરવામાં લાદી જાય છે અને ખેડુતો પણ તેમના સંઘર્ષમાં બીજા દિવસની તૈયારી કરી રહ્યા છે. લગભગ આઠ વાગ્યા સુધીમાં ધુમ્મસ ધીરે ધીરે દૂર થવા લાગે છે. અને સૂરજની પહેલી કિરણ આછી આછી નજરે પડે છે. અમૃતસરથી આવેલ એક ખેડૂત તેના સાથીને પૂછે છે, ‘તમે શું લાગે છો? શું આજે તડકો નીકળશે કે ફરી ધુમ્મસ છવાઈ જશે? ’તેનો સાથીએ જવાબઆપે છે, ‘ધુમ્મસ છેવટે કેટલો સમય રહેશે? આજે નહીં તો કાલે પ્રકાશ જરૂર ખીલશે, સૂરજ જરૂર નીકળશે.’
